لکنت زبان وعلل آن

تعاریف متعددی برای لکنت زبان ارائه شده است وبه معنای وسیع می توان گفت لکنت زبان اختلالی است که در ریتم (آهنگ)زبان یعنی تقسیم زمانی عناصر کلامی تولید شده ، ایجاد می گردد وبا تکرار وتطویلهای غیر ارادی، صدا داری بی صدا ، به هنگام انتشارواحدهای کوچک سخن ، یعنی اصوات ، هجاها یا کلمات همراه است.

علائم لکنت زبان صرفا یک مکث یا انفصال در جریان طبیعی کلام که ما آن را ناروانی کلامی می نامیم نیست، بلکه لکنت زبان با واکنش های لحظه ای فرد به هنگام مواجه شدن با مشکل گویایی همراه است که این واکنش ها یا علائم عبارتند از :

۱- تکرار مکرر حروف وکلمات  2- طولانی ادا کردن یا کشیده گویی۳ – لرزشهای عضلات دستگاه صوتی ۴ – حرکات اضافی یا ثانوی ( حرکات اضافی از قبیل تکان دادن یا خاراندن سر ، حرکت دادن فک ،پلک زدن به صورت غیر ارادی ، انقباض شدید عضلات و….)۵ – رفتارهای جتنابی (به طور مثال فرد الکن به جهت تجربه لکنت  روی تعدادی از واژ ه ها سعی می کند از آن ها استفاده نکند وبه جای آن ها از لغات مترادف استفا ده می کند و..)

علل بی شماری می تواند لکنت زبان را به وجود آورد. به طور کلی می توان علل لکنت زبان را در عوامل عضوی ،عوامل کنشی وعدم غلبه طرفی مغز خلاصه کرد.

۱- عوامل عضوی : در این حالت وجود ضایعاتی در مغز یا در قسمت های مختلف دستگاه گویایی ممکن است کودک را از تکلم عادی باز دارد.

۲- عوامل کنشی : لکنت زبان گاهی اکتسابی است وعاملی غیر عضوی موجب پیدایش آن می شود در این حالت هیچ

گونه ضایعه مغزی وعضوی وجود ندارد وبر اثر مشکلات اجتماعی ومحیطی ، نظیر ناراحتی های روانی ، ترس شدید ، تقلید از افراد الکن ، تهدید ناگهانی ، جدایی از والدین در سنین اولیه کودکی ، تشویش واحساس حقارت، خجالت وکم رویی ، نزاع واختلافات خانوادگی ، بچه گانه صحبت کردن والدین با کودک ، فقر فرهنگی ، کشمکش های درونی ، ممانعت ز ابراز عقیده و…. به وجود می آید.

۳-  عدم غلبه طرفی مغز:مغز انسان از دو نیمکره تشکیل شده است که هر کدام از این نیمکره ها فرمانها را در جهت مخالف به اعضای بدن می فرستند. برای آنکه هر یک از اعضای بدن بتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند ، لازم است یکی از نیمکره ها فعالیت مسلط خود را از دست بدهد ونیمکره دیگر فعال شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در ۹۰تا ۹۵ درصد افراد ، نیمکره چپ برتر است وآنان از سمت راست بدن خود بیشتر استفاده می کنند وراست دست هستند. والدین ومربیان باید بدانند که اگر بخواهند کودک چپ دست را با زور به نوشتن با دست راست وادار کنند ویا برعکس ،اگر کودک راست دست را به نوشتن به دست چپ مجبور سازند ، احتمال پیدایش لکنت زبان وجود دارد.

لکنت گروه کثیری از الکن ها ، اگر به موقع مراجعه کنند ، قابل درمان است.همه محققان در این باب هم عقیده اند که هر اندازه درمان لکنت زودتر آغاز شود نتایج حاصله از آن سریعتر وبهتر خواهد بود. بنابراین درمان باید بین ۵-۷ سالگی آغاز گردد. درمانگری لکنت زبان را می توان در چند گروه طبقه بندی کرد:

۱- درمانگری مبنی بر تلقین ومنحرف کردن توجه : تلقین مستقیم وهیپنوتیزم یا تلقین غیر مستقیم بر اساس ایجاد امید به بهبودی با استفاده از تمرین هایی به منظور تقویت اعضای تنفسی ، صوتی وغیره ، تغییر ریتم گفتار یا پذیرفتن لهجه ای به غیر از لهجه طبیعی.

۲- درمانگری مبتنی بر مهار کردن ریتم گفتار : بر اساس این روش از مبتلایان به لکنت زبان خواسته می شود تا به حالت آواز سخن بگویند، بین هجاها فاصله ایجاد کندد وگفتار خود را با حرکات مقطع دستها یا پاها همراه نمایند. تلفظ هجاها را با آهنگ مترونوم مطابقت دهند وبه هنگام تلفظ هجاها به نوشتن آنها مبادرت نمایند وغیره .

۳- درمانگری مبتنی بر تنش زدایی : همه بر این عقیده اند که الکن ها هنگام آرامش بهتر حرف می زنند بدین ترتیب باز پروران متعددی به گسترش فنون تنش زدایی خاص خود پرداختند.

علاوه بر مشاوره وروان درمانی کودکان الکن ، موارد ذیل باید مورد توجه دقیق قرار گیرد:

• الکن به هیچ وجه مورد ترحم اطرافیان قرارنگیرد ولکنت زبانش به او بازگو نشود واز هر عملی که باعث تمسخر واحساس حقارت او می شود، جلوگیری شود.
• الکن تشویق شود که آهسته وشمرده صحبت کنند وکلمات را به آرامی بگوید وبا صدای بلند در جمع ، سرود بخواند ونباید الکن را در پاسخگویی به سوال شتابزده کرد.
• باید  با فرد الکن هنگام صحبت، تماس چشمی برقرار ساخت وبه گفته هایش به دقت گوش فرا داد واو را به سخن گفتن تشویق کرد ونباید حرفش را قطع کرد، همچنین باید بیاموزد که هنگام تکلم به تدریج به دیگران نگاه کند.
• والدین نباید نگرانی خودرااز نحوه تکلم کودکشان بروزدهند وباید از دادن نامهای نادرست ونامناسب به او خود داری کنند.

منابع :

-دادستان ، پریرخ – روانشناسی مرضی تحولی ، از کودکی تا نوجوانی انتشارات دریا

-محمد زاده  ، حسین – آسیب شناسی ودرمان لکنت زبان ، انتشارات آیدین

تهیه و تنظیم:  سرهنگ دوم زهرا محمدی -مشاور کلانتری ۱۲ مرند                                                           

اداره مشاوره و مددکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی