بازی جزیی تفکیک ناپذیر از زندگی کودکان است ، کودک در جریان بازی ، پرورش فکری و جسمی می یابد که بر اساس تجربه است . تجربه ای که که از طریق حواس خود کودک به دست آمده است . وسیله ای برای بیان احساسات ، برقراری ارتباط ، توصیف تجربیات ،آشکار کردن آرزوها و […]
بازی جزیی تفکیک ناپذیر از زندگی کودکان است ، کودک در جریان بازی ، پرورش فکری و جسمی می یابد که بر اساس تجربه است . تجربه ای که که از طریق حواس خود کودک به دست آمده است . وسیله ای برای بیان احساسات ، برقراری ارتباط ، توصیف تجربیات ،آشکار کردن آرزوها و خود شکوفایی است . بازی در واقع تلاش کودک برای کنار آمدن با محیط است که از این طریق خود را در می یابد و دنیا را درک می کند و این به کودکان اجازه می دهد هنگامی که سایر شکل های بیان کردن نا ممکن اند به بیان خود بپردازند .
کودکان برای اولین بار از طریق بازی گروهی به ارزش کودکان دیگر و اینکه بدون آنها بازی ممکن نیست پی می برند و یاد می گیرند چگونه از این طریق یکدیگر را قبول داشته باشند ، درباره قوانین بازی به توافق بپردازند. در خصوص مفهوم همکاری ، پیروزی بر رقیب ، شکست ،برتری طلبی در بازی های گروهی به رشد لازم می رسند. از طرف دیگر در ضمن بازی با رفتار بزرگسالان و نقشی که در آینده باید ایفا کنند، آشنا می شوند و قدرت جسمانی ،کلامی و ذهنی شان تکامل می یابد .
رشد شخصیتی کودکان در جریان بازی تکامل می یابد و به آنها کمک می کند ویژگی های شخصیتی که بوسیله ترتیب تولد فرزند در کودکان نهادینه می شود را شکوفا کنند و یا اینکه به عنوان تمرینی برای کمرنگ تر کردن خصوصیات منفی بکار برند . این ویژگی ها عبارتند از :
در بیشتر موارد فرزند اول از والدین خود به عنوان الگو پیروی می کند. معمولا دوست دارد مسولیت بر عهده بگیرد ، اعتماد به نفس بالایی دارد بلند پرواز و کمال گرا است و اغلب در نقش مربی ،رهبر و ناظم ظاهر می شود . فرزندان دوم از همان ابتدا خواهر یا برادر خود را به عنوان پیشتاز دارند و همیشه سرمشقی از رفتار فرزند بزرگتر به عنوان الگو ،تهدید و منبع رقابت در اختیار دارند و روحیه ی رقابت جویانه را در زندگی برای بدست آوردن سهم بیشتری از محبت والدین نسبت به فرزند بزرگتر دنبال می کنند واز هیچ گونه کوششی چه ابراز محبت کلامی یا عملی فروگذار نمی کنند ، همین امر باعث می شود در آینده اغلب به افرادی دارای روابط عمومی بالاتر و منعطف تر تبدیل شوند .بر عکس تک فرزندان معمولا جایگاه قدرت خود در خانواده را از دست نمی دهند ،همیشه کانون توجهند ، اغلب زودتر رفتار و نگرش بزرگسالان را نشان می دهند . این کودکان وقتی متوجه می شوند در خارج از خانواده کانون توجه نیستند دچار مشکل می شوند .
کودکان اغلب در سنین پیش از دبستان با مفهوم پیروزی آشنا می شوند اما هنوز نمی توانند ارتباط بین وقایع و متعاقبا رفتارها و واکنش ها را به درستی درک کنند و به این آگاهی نرسیده اند که باختن یک فرآیند عادی در بازی و رقابت است به همین دلیل زمان باخت عصبانی می شوند ، داد و فریاد می کنند و یا حتی ممکن است با دیگران درگیر شوند . این گونه از رفتارها در فرزندان اول که استقلال بیشتری داشته اند و یا در تک فرزند ها نمود بیشتری می یابد . و واکنش های هیجانی زیادی نشان می دهند باید توجه داشت که این دستاوردها در کودکان با همکاری و تلاش والدین قابل تغییر است. همه انسان ها دیر یا زود طعم از دست دادن و شکست خوردن را خواهند چشید پس بهتر است که از کودکی مدیریت کنترل هیجان را به فرزندانتان بیاموزید تا در سال های آینده در سنین نوجوانی و جوانی در هنگام مواجه با چالش های بزرگتر راحت تر بتوانند با فراز و نشیب های زندگی کنار بیایند .
روش های آموزش مهارت مدیریت هیجان و افزایش تاب آوری به کودکان
معمولا کودکان نمی توانند در برابر شکست به صورت منطقی رفتار کنند و ممکن است به تدریج دستاویز حیله ، فریب ، دروغ و ترفندهای غیر منصفانه برای برد شوند و همین امر باعث خواهد شد در آینده تبدیل به افرادی شوند که برای نیل به اهداف خود حاضرند از هر عملی خواه دروغ ، تهمت و … واهمه ای نداشته باشند .
*بازی های گروهی و تیمی برای پرورش هوش هیجانی کودک و تاب آوری وی بسیار موثر تر است و مفهوم برد و باخت را بهتر به کودک یاد می دهد ، اگر آنها ناامیدی را در اثر شکست به صورت تیمی همراه هم گروهی های خود تحمل کنند رفتار معقولانه تری خواهند داشت .
- اجازه بدهید فرزندتان از شکست ها و ناامیدی هایش برای شما بگوید ، از عصبانیتش بگوید و اینکه چه اندازه غمگین است ؛ در این مواقع او را سرزنش نکنید ، نصیحت نکنید و پس از اینکه آرام تر شد با همدلی با او حرف بزنید بگویید که درکش می کنید و همیشه کارها طبق انتظار پیش نمی رود و از نقاط قوت او تمجید کنید و به او کمک کنید تصمیم بگیرد و همه اینها به فرزندتان کمک خواهد کرد تا بتواند از شکست هایش در آینده به عنوان پلی برای پیروزی بهره ببرد .
- برای فرزندتان قصه بگویید و از قهرمان های داستان های مورد علاقه اش حر
- ف بزنید به او بگویید که حتی آنها هم شکست خورده اند اما در مقام یک بازنده طرف مقابل را مورد بی احترامی قرار نمی دهند ، در توانایی های خود دچار تردید نمی شوند ، بلکه به عنوان فرصتی برای رسیدن به موفقیت های بعدی خود استفاده می کنند .
- تشویق همیشه راهکار نیست هم چنان که در هنگام شکست او را مورد تحقیر قرار نمی دهید ، سرزنش نمی کنید ، با دیگران مقایسه نمی کنید در مقابل در ازای موفقیت هایش نیز بیش از حد تشویق نکنید .
*مراقب رفتار و واکنش های خود نیز باشید اگر چه والدین معتقدند بردن یا باختن فرزندشان چندان اهمیتی ندارد اما در عمل چندان به آن پایبند نیستند و در واقع انتظار دارند فرزندشان همیشه خاص و موفق و برنده باشد که نه تنها اضطراب کودک را از باخت افزایش می دهد بلکه این باور در کودک شکل می گیرد که باید به هر قیمتی شده برنده شود.
هر رقابتی اگر سالم باشد قطعا به رشد فکری و شخصیتی و فیزیکی فرزندان کمک خواهد کرد به این شرط که ترس از برنده نشدن و هراس نباید در ذهن کودک شکل بگیرد که در صورت تکرار می تواند به ویژگی های شخصیتی منفی و گاه مخرب او تبدیل شود.
منابع :
سید محمدی ، یحیی ( تالیف دوان شولتز ، سیدنی آلن شولتز ) نظریه های شخصیت ، نشر ویرایش ،۱۳۹۱
قائمی ، علی ، تربیت و بازسازی کودکان ، انتشارات امیری ۱۳۶۶
مجله تکنولوژی آموزشی ، سال ۷۴-۷۵ ، شماره ۳ ، سال یازدهم
تهیه و تنظیم: یلدا فلاحی کارشناس ارشد روانشناسی- اداره مشاوره و مددکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی
