اختلال یادگیری یا ناتوانی یادگیری طیف وسیعی از مشکلات است که منجر می‌شود یادگیری برخی مهارت‌ها برای کودک دشوارتر شود. اختلالات یادگیری می‌تواند بر توانایی خواندن، نوشتن، محاسبه کردن، مهارت‌های اجتماعی و … تأثیر بگذارد. آشنایی با علائم اختلالات یادگیری در کودکان و شناسایی زودهنگام این اختلالات، نقش کلیدی در درمان آن‌ها دارد.انواع اختلال یادگیریاختلال […]
اختلال یادگیری یا ناتوانی یادگیری طیف وسیعی از مشکلات است که منجر می‌شود یادگیری برخی مهارت‌ها برای کودک دشوارتر شود. اختلالات یادگیری می‌تواند بر توانایی خواندن، نوشتن، محاسبه کردن، مهارت‌های اجتماعی و … تأثیر بگذارد. آشنایی با علائم اختلالات یادگیری در کودکان و شناسایی زودهنگام این اختلالات، نقش کلیدی در درمان آن‌ها دارد.
انواع اختلال یادگیری
اختلال یادگیری انواع مختلفی دارد که در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
اختلال هماهنگی رشدی
اختلال هماهنگی رشدی یا دیسپراکسیا (Dyspraxia) یک اختلال مغزی است که بر مهارت‌های حرکتی فرد تأثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است مشکل هماهنگی یا تعادل داشته باشند و برخی مهارت‌ها را با تأخیر یاد بگیرند. مثلاً ممکن است مراحل چهاردست‌وپا رفتن، راه رفتن، توانایی به‌تنهایی غذا خوردن یا لباس پوشیدن در این کودکان دیرتر از سایر کودکان انجام شود.
اختلال خواندن
دیسلکسیا (Dyslexia) یا خوانش‌پریشی اختلال در خواندن است. افراد مبتلا به این اختلال در تشخیص صداها و ارتباط آن‌ها با کلمات یا حروف با مشکل مواجه می‌شوند. این اختلال ناشی از مشکل در بخشی‌هایی از مغز است که مربوط به پردازش زبان می‌شود. کودکان مبتلا به دیسلکسیا بهره هوشی طبیعی دارند. اغلب این کودکان می‌توانند با برنامه‌های آموزشی خاص بر مشکل خود غلبه کنند. تشخیص به‌موقع این اختلال و دریافت به‌موقع اقدامات درمانی نقش مؤثری در بهبود این مشکل دارد.
اختلال نوشتن
دیسگرافیا (Dysgraphia) یا نوشتارپریشی، اختلال در نوشتن است. همه‌ی کودکان در سال‌های ابتدایی مدرسه برخی مشکلات نوشتاری را نشان می‌دهند. اما اگر کودک شما مدام اشتباه یا نامفهوم می‌نویسد، ممکن است مبتلا به دیسلکسیا باشد. این اختلال در کودکان ممکن است همراه با سایر اختلالات یادگیری مانند دیسلکسیا یا اختلال بیش‌فعالی-نقص توجه باشد.
این اختلال نیز اگر در سنین کم تشخیص داده شود، با آموزش‌های خاص و کمک گرفتن از روان‌شناس کودکان بهبود می‌یابد. اگر کودک به اختلال بیش‌فعالی-نقص توجه نیز مبتلا باشد، درمان‌های دارویی می‌تواند به کودک کمک کند.
اختلال ریاضی
خیلی از کودکان در انجام تکالیف ریاضی خود با کمی مشکل مواجه می‌شوند؛ اما اگر کودک شما با اعداد مشکل دارد و نمرات ریاضی‌اش پایین است، درحالی‌که در بقیه‌ی درس‌ها نمرات خوبی می‌گیرد، ممکن است مبتلا به اختلال ریاضی باشد. اختلال یادگیری در ریاضی یا دیسکالکولیا که مشکل مرتبط با عملکرد مغز است که یادگیری محاسبات ساده و اولیه را برای فرد دشوار می‌کند.
اختلال پردازش شنوایی و اختلال پردازش بینایی و اختلال پردازش زبانی از دیگر اختلالات شایع یادگیری می باشند.
علت اختلال یادگیری
مکانیسم بسیاری از اختلالات یادگیری هنوز به طورکامل شناسایی نشده است؛ اما به‌نظر می‌رسد عوامل مختلف ژنتیکی و محیطی در ایجاد این اختلالات نقش دارند:
• سابقه خانوادگی و ژنتیک: وجود سابقه‌ی اختلال یادگیری در خانواده، خطر ابتلا به اختلال یادگیری را افزایش می‌دهد.
• خطرات طی دوران جنینی: مواجهه‌ی جنین با الکل و مواد، زایمان زودرس و وزن بسیار پایین هنگام تولد با اختلالات یادگیری مرتبط‌اند.
• آسیب‌های روانی: آسیب‌های روانی یا قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده در اوایل کودکی، ممکن است بر رشد مغز تأثیر گذارد و خطر ابتلا به اختلاات یادگیری را افزایش دهد.
• آسیب‌های جسمی: آسیب به سر یا عفونت‌های سیستم عصبی ممکن است در بروز اختلال‌های یادگیری نقش داشته باشد.
• آلودگی‌های محیطی: قرارگیری در معرض سطوح بالایی از سموم مانند سرب می‌تواند منجربه افزایش خطر ابتلا به اختلال‌های یادگیری شود.
تشخیص اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری هرچه زودتر تشخیص داده شوند، نتایج بهتری در مداخلات درمانی مشاهده می‌شود. البته تشخیص این اختلالات گاهی می‌تواند دشوار باشد؛ چراکه هیچ فهرست قطعی و مشخصی برای علائم این اختلالات وجود ندارد و نشانه‌ها از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. همچنین برخی کودکان ممکن است مشکل خود را پنهان کنند. دراین‌حالت ممکن است شما فقط ببینید که فرزندتان مدام از تکالیف مدرسه شکایت دارد یا مایل نیست به مدرسه برود.
بااین‌حال، علائم زیر می‌توانند دلالت بر وجود یک اختلال یادگیری داشته باشند:
• عدم علاقه به خواندن یا نوشتن
• دشواری در به‌خاطر سپردن چیزها
• کار کردن با سرعت پایین
• دشواری در انجام دستورالعمل‌ها
• دشواری در متمرکز ماندن روی یک کار خاص
• دشواری در فهم ایده‌های انتزاعی
• عدم توجه به جزئیات یا توجه بیش‌ازحد به جزئیات
• مهارت‌های اجتماعی ضعیف و …
بروش‌های درمان اختلال یادگیری
مداخله‌ی زودهنگام
برای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری حیاتی است؛ چراکه مشکل آن‌ها به‌مرور زمان بزرگتر می‌شود. همچنین کودکانی که یکی از انواع اختلالات یادگیری را دارند، ممکن است اضطراب، افسردگی، کمبود اعتمادبه‌نفس، خستگی مزمن و ازدست‌دادن انگیزه را نیز تجربه کنند.
درمان اختلال یادگیری بستگی به نوع اختلال دارد. معمولاً راه‌های زیر برای بهبود شرایط کودک مبتلا به اختلال یادگیری توصیه می‌شود:
• دریافت کمک بیشتر: مثلاً یک آموزگار ریاضی یا روخوانی و … می‌تواند به فرزند شما تکنیک‌های بهبود مهارت را آموزش دهد.
• استفاده از برنامه‌های آموزشی خاص: برخی مدارس یا مراکز خاص، خدمات آموزشی ویژه‌ای به کودکان دچار اختلالات یادگیری ارائه می‌کنند.
• استفاده از تسهیلات: این تسهیلات می‌تواند شامل تخصیص زمان اضافه برای انجام تکالیف یا آزمون‌ها، نشستن نزدیک معلم، استفاده از تجهیزات کامپیوتری یا استفاده از کتاب‌های صوتی باشد.
• تراپی: مثلاً کاردرمانی به بهبود مهارت‌های حرکتی در کودکانی که مشکل نوشتن دارند کمک می‌کند. یا گفتار-زبان درمانی می‌تواند به بهبود مهارت‌های زبانی کمک کند.
• دارودرمانی: استفاده از دارو نیز می‌تواند برای بهبود مشکلات جانبی مانند افسردگی یا اضطراب شدید به کار رود. همچنین دارو در کودکان مبتلا به ADHD در بهبود تمرکز کودکان در مدرسه نقش دارد.
• طب‌های مکمل و جایگزین: البته پژوهش‌ها در این زمینه هنوز کامل نیست؛ اما ممکن است رژیم غذایی و استفاده از ویتامین‌ها در بهبود برخی از انواع اختلال یادگیری نقش داشته باشد.
هرچه زودتر اقدامات درمان اختلال یادگیری آغاز شوند، نتیجه‌ی بهتری حاصل می‌شود. به علائم کودک خود در سنین پیش از دبستان دقت کنید. اگر فرزند شما در انجام برخی مهارت‌ها نسبت به همسالان خود کُندتر است، با یک روان‌شناس کودک مشورت کنید.
منبع: افروز،غلامرضا(۱۳۹۲)اختلالات یادگیری. نشر دانشگاه پیام نور.چاپ: ۱۶
اداره مشاوره و مددکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی
