اعتیاد در نوجوانان و روش های پیشگیری از آن

اعتیاد در واقع یک وابستگی جسمی یا روانی به استعمال یک ماده یا یک فرایند است؛ این فرایند یا ماده ممکن است هر چیزی باشد از جمله اعتیاد به اینترنت، خرید،کار، اعتیاد به مواد مخدر و …
اگر چه اعتیاد به همه موارد ذکر شده با اهمیت است و نیاز به پیگیری خانواده ها و مسئولین دارد ولی مهمترین موضوع در این رابطه بحث اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر است.
یکی از ویژگی های دوره نوجوانی هویت یابی،کم رنگ شدن روابط نوجوان با خانواده، افزایش گرایش به دوستان هم سن و الگویابی از آن ها است. .می توان گفت مهمترین عوامل موثر در اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر، عوامل اجتماعی، اقتصادی، روانی، سیاسی و …. هستند
بسیاری از والدین این عقیده را دارند که اعتیاد نوجوانان در واقع نوعی سرکشی و کوشش برای ایجاد جلب توجه بیشتر است؛ اما این علت فقط شامل عده معدودی از نوجوانانی است که در دام اعتیاد گرفتار شده اند. باید این نکته را دانست که خطری که این گروه سنی را تهدید می کند، تا این حد ساده و تک بعدی نیست؛ بلکه می تواند عوامل مختلف دیگری مانند یکنواخت شدن زندگی، مشکلات ارتباطی، افسردگی، کنجکاوی، اقدام برای کاهش وزن، استرس، اعتماد به نفس پایین، تجربه های جدید، فشار فکری و روانی زیاد و سابقه خانوادگی را شامل می شود. عوامل متعددی می توانند منجر به اعتیاد و سوء مصرف مواد در نوجوانان شوند و اولین مواجهه نوجوانان با مواد مخدر اغلب در موقعیت های اجتماعی و با مواد مخدری است که به آسانی در دسترس هستند . موادی مخدری مثل الکل سیگار و قرصهای شادی آور از این دسته هستند
مصرف مداوم می تواند در نتیجه تمایل به مورد پذیرش قرار گرفتن از سوی اجتماع یا احساس عدم امنیت رخ دهد. نوجوانان معمولا نسبت به عواقب اعمال خود آگاهی اندکی دارند و در نتیجه دست به رفتار های پرخطر و مصرف مواد مخدر می زنند
عواقب اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان
-وابستگی: نوجوانانی که به سوء مصرف مواد دچار هستند بیشتر در خطر اعتیاد شدید در آینده هستند.
-قضاوت ضعیف: نوجوانان مصرف کننده، بیش از سایر همسالان خود در تعامل های اجتماعی یا فردی دچار قضاوت نادرست می شوند.
-رابطه جنسی: مصرف مواد مخدر باعث افزایش شرکت در روابط جنسی پرخطر، ناایمن و بارداری ناخواسته می شود.
-اختلالات روانی: اعتیاد در نوجوانان می تواند خطر ابتلا به بیماری های روانی مثل افسردگی و اضطراب را افزایش دهد
-افت تحصیلی: مصرف مخدر در نوجوانان منجر به کاهش و افت عملکرد تحصیلی در آنها می شود
مشکلات جسمی ناشی از اعتیاد در نوجوانان
مصرف مواد مخدر می تواند در نهایت منجربه اعتیاد،بیماری و مرگ شود. مواد مخدر رایجی مثل کوکایین، اکستازی، مواد مخدر استنشاقی، ماری جوانا، شیشه، افیون ها، سیگار الکتریکی
علایم اعتیاد در نوجوانان
تغییر ناگهانی دوستان، عادت و الگوهای تغذیه، الگوی خواب، ظاهر فیزیکی و عملکرد تحصیلی، بی مسئولیتی، قضاوت ضعیف و نبود انگیزه، قانون شکنی و جدا شدن از خانواده
عوامل اعتیاد در نوجوانان و جوانان
-اولین مکانی که کودک در آن محیط قرار می گیرد کانون خانواده است . خانواده هایی که بنیاد سستی دارند و یا یکی از والدین در آن معتاد باشد، ممکن است تاثیر بسیاری بر اعتیاد فرزند داشته باشد. برخی از نوجوانان روحیه حساسی دارند، به طور کلی ممکن است برای فراموشی مشکلات زندگی به سمت اعتیاد کشیده شوند. از آنجایی که اینکه خانواده نقش بسیار پر رنگی در جلوگیری از اعتیاد نوجوانان دارد، عدم توجه به نوجوانان، عدم توجه به مسائل مربوط به تحصیل، روابط سرد عاطفی والدین با نوجوانان می تواند اثرات زیادی بر اعتیاد نوجوانان داشته باشد،زیرا ممکن است نوجوانان جهت فراموشی سختی ها و استرس ها و نگرانی ها به اعتیاد روی بیاورند
-از عوامل دیگر می توان به رفت و آمد با دوستان و همکلاسی های معتاد و در دسترس بودن مواد مخدر اشاره کرد.
-عوامل ژنتیکی هم ممکن است تاثیری در روند داشته باشد که البته این عامل هنوز کاملا شناخته شده نیست. -نداشتن امکانات تفریحی و فرهنگی برای پر کردن اوقات فراغت نوجوانان،این زمان که می تواند صرف کارهای مثبت شود ،بیهوده تلف شده وحتی ممکن است باعث شود این افراد به سمت اعتیاد سوق داده شوند و این کار را به عنوان سرگرمی انتخاب کنند
-برخی نوجوانان برای اینکه به بزرگترها بفهمانند که دیگر بزرگ شده اند و می توانند کارهای بزرگترها را انجام دهند، برای خود شخصیت کاذب درست می کنند. برای این امر معمولا از سیگار یا مواد الکلی استفاده و سعی می کنند روی کمبود های رفتاری و شخصیتی خود با مواد مخدر سر پوش بگذارند.
راه های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان
آموزش مهارت های خود مراقبتی مانند تقویت اعتماد به نفس و تقویت توانایی تصمیم گیری و آموزش گفتن نه در مقابل بعضی خواسته های نا بجا، آموزش معایب و عواقب مصرف مواد مخدر، صبور بودن در برابر مشکلات زندگی و غیره نیز می تواند تاثیر بسیار زیادی روی عدم تمایل نوجوانان به این سمت و سو باشد.
همچنین دادن مسئولیت های زندگی به آن ها، احترام به احساسات و عواطف نوجوان، شرکت در کلاس های ورزشی و هنری، جلوگیری از حضور در اماکن نامناسب، تقویت معنویات آن ها، فراهم کردن محیطی با نشاط در منزل و مدرسه، توجه به روند تحصیلی فرزندان و جا انداختن فرهنگ مشاوره و استفاده از دانش و تجربه روانشناسان ماهر و با تجربه در این زمینه می تواند بسیار مفید باشد
روشهای ترک اعتیاد نوجوانان
والدین قبل از هر چیز باید در رابطه با اعتیاد و مواد مخدر با فرزندان خود صحبت و آنها را از خطرات این مواد آگاه کنند، زیرا ترک مواد اعتیاد آور می تواند برای شخص مصرف کننده سخت و دشوار باشد و او را دچار چالش کند.
تلاش برای کاهش علایم ترک مواد اعتیاد آور و یا تصمیم ناگهانی عدم مصرف آن اغلب اوقات اثرات بسیار ناخوشایندی بر روی جسم و روان فرد می گذارد
درمان اعتیاد در منزل آن هم بدون روش درمانی مناسب موجب لغزش بیمار و مصرف مجدد در دوز بالاتر می شود.
یک روانشناس یا روانپزشک می تواند در حل این مسائل به نوجوان شما کمک کند. مسلما از طریق روان درمانی می توان زندگی شادتر و سالم تری برای او رقم زد . روان درمانی یک درمان مشترک مبتنی بر رابطه بین یک فرد و یک روانشناس است. روانشناس به نوجوان شما کمک خواهد کرد تا الگو های فکری و رفتاری معیوب خود را شناسایی و تغییر دهد و این امر موجب می شود تا نوجوان شما احساس بهتری داشته باشد
با شرکت در جلسات روان درمانی، نوجوان شما نه تنها مشکلاتی که در گذشته در گیر آن بوده است را حل خواهد کرد، بلکه مهارت های جدیدی را در رابطه با مسایل فکری و رفتاری یاد می گیرد تا بتواند با هر چالشی که در آینده امکان رخ دادن آن وجود دارد روبرو شود.
منابع:
حمیدرضا دائمی(۱۳۹۳). راهنمای عملی پیشگیری از اعتیاد نوجوانان و جوانان. نشر: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
تهیه و تنظیم: ژیلا رنجبر- کارشناس ارشد روانشناسی
اداره مشاوره و مددکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی.