نگاهی به کتاب «سؤز هاوالاندی» برگزیده‌ی دومین دوره‌ی جایزه‌ی کتاب سال۱۳۹۹آذربایجان‌شرقی

به گزارش نسیم تبریز «سؤز هاوالاندی» (= سخن اوج گرفت، سخن هوا گرفت) عنوان مجموعه‌ی منظومه‌هایی است که علیرضا تیانی خیابانی توسط انتشارات فخر آذر، در پاییز۱۳۹۸منتشر کرده است. مجموعه با خوش‌نگاری کاوه‌ی اخوین و نگارگری جهان‌پری معصومی و رحیم چرخی در قطع خشتی در شکلی بسیار نفیس، به بازار ادب و هنر ارائه شده است. «سؤز هاوالاندی» متشکل از پنج منظومه‌ی بلند ترکی است. منظومه‌ها به ترتیب عبارتند از ، افسانه، اسرار، گئجه‌م(=شبم، شب من)، غم‌نامه و انتظار. اثر با مقدمه‌ و شرح وایضاح مجموعه‌ی لغات دیرفهم و دیریاب مجموعه توسط ابوالفضل احمدلو آغاز و انجام یافته است. هر کدام از منظومه‌ها حال و هوای خود را دارند. اما در کل منظومه‌های «سؤز هاوالاندی» نوعاً زیر سایه‌ی سنگین شیوه‌های بیانی منظومه‌ی «سهندیّه‌»ی استاد محمد حسین شهریار می‌باشد. بزرگی و سنگینی این فشار مخصوصاً در افسانه خیلی مشهود است. منظومه‌ی افسانه که اولین منظومه‌ی مجموعه است سعی در برخورداری هرچه بیشتر از امکانات موسیقیایی کلام دارد. خیابانی با طرح مسئله‌ی عشق و محبت که به زعم او اساس خلقتند، آموخته‌های عرفانی خود را می‌آورد و بردگی دنیوی را نکوهش می‌کند. منظومه‌ی ‌دوم اسرار است که شاعر  در وادی حیرت، خیام وار از درگاه احدیت سؤالاتی را پی در پی از اسرار خلقت طرح می‌کند و در نهایت حضرت حق تعالی را تنها وجود حقیقی در‌می‌یابد. بعد از آن خیابانی به زندان‌هایی که انسانی را در بر می‌گیرند اشاره می‌کند و در ادامه به کشف تزویر و تلبیس ریاکاران می‌پردازد. منظومه‌ی گئجه‌م(=شب من) سومین منظومه است که آینه‌ی تمام نمای آرزوها و آمال شاعر است. شب شاعر تیره و تار و وحشتناک و غم‌افزا نیست. شب شاعر الهام بخش است، فرصتی است که او بیشتر به معشوق بپردازد. غم او نیز از جنس دیگر است. غم‌نامه منظومه‌ی چهارم است. خیابانی در این منظومه با ارائه‌ی نظرات خیام و حافظ و فضولی در باب غم، حساب غمی شیرین و روح‌فزای معنوی را از غم‌های آلوده و جانکاه مادی جدا می‌کند. انتظار آخرین منظومه‌ی سؤزهاوالاندی ‌است. او می‌گوید: انتظار میراث اجداد ماست و بدون آن انسان شور و شوق حیات را از دست می‌دهد.
کتاب «سؤزهاوالاندی» در ۳۰/۰۸/۱۳۹۹ از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی، برگزیده‌ی دومین دوره‌ی جایزه‌ی کتاب سال آذربایجان‌شرقی معرفی شد. که اثار قبلی ایشان چون کتاب های ” بدین سان دل آیینه گردد ، حیدر بابا مله دیم ، یار ایله گؤروش مزین به آرم یونسکو ، یار ایله صحبت ١ و ٢ و رمان عشق بولود و یاغمور که به نفیس ترین شکل چاپ و هدیه به فرهنگ ترکی هدیه گردیده است میتوانست به درجه ی سؤز هاوالاندی برسند .
بنده ضمن تبریک خدمت آقای دکتر علیرضا تیانی خیابانی، امیدوارم با عنایات الهی و فعالیت بیش از پیش، مدارج موفقیت و پیروزی را یکی پس از دیگری طی کنند و نامی شایسته و ماندگار در صفحه‌ی فرهنگ و ادب به یادگار بگذارند.

علیرضا ایاسه (کارشناس امور فرهنگی دانشگاه)