مسئولیت پذیری

به گزارش صدای اناک/ یکی از ویژگی های مهم شخصیتی که در موفقیت ما نقش عمده ای ایفا می کند، مسئولیت پذیری است. اما مفهوم واقعی “مسئولیت پذیری” چیست؟

گاهی “مسئولیت پذیری” اینگونه تعریف می شود: پاسخگو بودن در برابر اشتباه و خطایی مشخص. اما در حقیقت مسئولیت پذیری بسیار فراتر از پاسخگویی در برابر اشتباه است. به عبارتی” مسئولیت پذیری”، یعنی پذیرش پاسخگویی یا به عهده گرفتن کاری به صورت آگاهانه. درواقع زمانی که فردی، مسئولیتی را بر عهده   می گیرد، باید توانایی و قدرت پاسخگویی نیز داشته باشد و در هر مرحله از کار، آگاه، هشیار و هوشمندانه عمل کند. مسئولیت پذیری در یک تقسیم بندی کلی دو حیطه بسیار مهم را در برمی گیرد: مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی.

مسئولیت پذیری فردی (در مقابل خود)

مسئولیت پذیری فردی، بدین معناست که مراقب سلامت جسم، روح و روان خود باشیم، مسئولیت افکار، احساسات، رفتار و گفتار خود را بر عهده بگیریم و مسئولیت هد فها، تصمیم ها و انتخاب های خود را تمام و کمال بپذیریم.

سبک زندگی سالمی داشته باشیم.

به عبارتی تغذیه، خواب و استراحت متناسب داشته باشیم، به طور مرتب ورزش کنیم، ارتباطات اجتماعی سالم و مناسب برقرار کنیم، از رفتارهای پرخطر بپرهیزیم، مراقب سلامت جسم و روان خود باشیم و در صورت بروز هرگونه مشکلی، به متخصص مربوطه مراجعه کنیم.

به زمزمه های ندای درونی خود گوش فرا دهیم.

یکی از مسئولیت های ما در زندگی این است که با احساسات و افکارمان در تماس دائم باشیم و مدیریت هیجا نها، باورها و رفتار خود را بر عهده بگیریم. اگر از وضع موجود خود راضی نیستید، برای مثال ارتباط خوبی با دیگران ندارید، با همسرتان اختلاف دارید، بر سر تصمیم گیر ی های مهم دچار تردید و تشویش هستید، به جای غصه خوردن، متهم کردن خودتان یا دیگران و دست روی دست گذاشتن، هر چه زودتر کاری کنید. شاید لازم باشد از یک متخصص در زمینه بهداشت روان کمک بگیرید.

روح خود را نوازش کنیم.

برای نوازش روح خود باخدا در ارتباط باشید، به امور معنوی بپردازید و با تقویت ایمان، توکل و صبر ، بخشش خود و دیگران را تمرین کنیم.

به تعادل جسم و روح و روان خود اهمیت دهیم.

جسم و روان ما در ارتباط مستقیم با یکدیگر هستند و بر هم تأثیر می گذارند و سیستمی به نام انسان را تشکیل می دهند. مراقبت از هرکدام از آ ن ها به معنای مراقبت از کل وجودمان است و بسیار دیده شده است که فرد بیماری جسمی دارد که ریشه آن آشفتگی های روحی – روانی است. پس به تعادل این دو باید بسیار توجه نماییم.

معنا و هدف زندگی خودرا مشخص کنیم و مراقب تصمیم گیری های خود باشیم.

ما مسئول زندگی خود هستیم، بهتر است هر چه زودتر با شناسایی نقاط قوت و ضعف خویش، هد فهای شفاف و روشنی برای خودمان مشخص کنیم و به سمت آن حرکت کنیم. مراقب تصمیم گیری های خود باشیم و سهم خود

را در تصمیمات مهم زندگی بپذیریم.

مسئولیت پذیری اجتماعی (در مقابل دیگران)

همان گونه که اشاره شد، انسان در برابر خود و زندگی شخصی اش مسئول است، اما چون انسان موجودی اجتماعی است و با دیگران تعامل دائم دارد، باید مسئولیت های اجتماعی خود را نیز بشناسد و به آن توجه کند.

مسئولیت پذیری اجتماعی یعنی اینکه فرد علاوه بر منافع خود باید به منافع دیگری یا دیگران نیز توجه داشته باشد، و با آگاهی، دانش و هوشیاری پاسخگوی مسئولیت خود باشد. یک معلم، یک دانشجو، یک خلبان، یک پزشک، یک راننده اتوبوس، همگی مسئول اند و مسئولیتی مهم دارند. اگرچه مسئولیت آن ها در ظاهر متفاوت است، ولی شباهت های اساسی نیز دارد: همگی باید در مقام فرد مسئول آگاهی و دانش کافی درباره کار خود داشته باشند، مدیریت بحران را بدانند و به طریقی مراقب طرف مقابل خود باشند. اگرچه بروز اشتباه در برخی مواقع امری انکارناپذیر به نظر می رسد، ولی چون برخی اشتباهات قابل جبران نیستند فرد مسئول تلاش می کند تا حد ممکن اشتباهات احتمالی را پیش بینی کند و برای آ نها راه حلی بیابد. او پیشاپیش مراقب است تا مسئله ای ایجاد نشود و در صورت بروز مسئله سعی می کند به خوبی آن را مدیریت کند و برای موقعیت های بعدی تجارب لازم را بیاندوزد.

 گفتنی است که برخی افراد چه در امور فردی و چه در امور اجتماعی بی مسئولیت اند و برخی دیگر به طور افراطی مسئولیت پذیرند. به عبارت دیگر برخی از اساس هیچ گونه مسئولیتی برای احساسات، افکار، رفتار و کارهای جاری زندگی بر عهده نمی گیرند و دیگران را مسئول همه مشکلات می دانند و برخی دیگر دائماً خود

را مسئول همه امور می دانند و بار زیادی را بر دوش می کشند. مثل هر موضوع دیگری در مسئولیت پذیری نیز باید تعادل داشت. به علاوه باید محدوده مسئولیت های فرد با توجه به توانایی و دانش او مشخص شود و هر کس بر اساس توانایی های خود مسئولیت ها را بپذیرد.

به طورکلی همه ما در مقابل خود، دیگران، جامعه، خدا و طبیعت مسئولیم. زندگی خود را مورد بازبینی قرا دهید و ببینید در هر یک از این محدوده ها چقدر مسئولیت پذیرید. به خصوص در شرایط حساس کنونی )بحران کرونا( که به معنای واقعی کلمه می توان گفت عدم مسئولیت پذیری اجتماعی می تواند تبعات جبران ناپذیری  به دنبال داشته باشد.

منابع:

براندن، ناتانیل(۱۳۹۸). کتاب مسئولیت پذیری اتکای به خود و زندگی پاسخگو.ترجمه: مهدی قراچه داغی.نشر: شباهنگ.چاپ چهارم.

حسین پور، فاطمه و همکاران(۱۳۹۸). مسئولیت پذیر باشیم.نشریه پیام مشاور مرکز مشاوره دانشگاه تهران.شماره ۲۲۹٫

مریم یوسف پور- کارشناس ارشد روانشناسی

اداره مشاوره و مددکاری معاونت اجتماعی- فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی