ترس در کودک از جمله هیجانات طبیعی است که کودک را برای مقابله با موقعیت های خطرناک و حوادث محفوظ نگه می دارد. اما کودکان با ترس از همه اتفاقات به دنیا نمی آیند بلکه آن را فرا می گیرند. آموزش اطرافیان و واکنش آن ها نسبت به موقعیت هایی که باعث ایجاد ترس می […]
ترس در کودک از جمله هیجانات طبیعی است که کودک را برای مقابله با موقعیت های خطرناک و حوادث محفوظ نگه می دارد. اما کودکان با ترس از همه اتفاقات به دنیا نمی آیند بلکه آن را فرا می گیرند. آموزش اطرافیان و واکنش آن ها نسبت به موقعیت هایی که باعث ایجاد ترس می شود، توسط کودک آموخته می شود و کودک در مواجه با شرایط خطرناک خود را از خطر دور می کند.
اما نکته مهم میزان اضطراب و ترسی است که کودک تجربه می کند. اگر کودک بیش از حد معمول از موضوعات روزمره زندگی وحشت داشته باشد و نتواند خود را با موقعیت های جدید تطابق دهد و یا از ترس مواجه خود را از تجربه محروم کند، در سنین بالاتر با مشکلات عدیده ای مواجه می شود.
کودکان باید روند تکاملی خود را به درستی طی کنند و تجارب مربوط به دوره های مختلف سن خود را به دست بیاورند. احساس ترس در کودکان از دوری از خانواده تا ترس از موجودات خیالی و … متفاوت است. علت ترس در سنین مختلف نیز متفاوت است و در بسیاری از مواقع امری بسیار طبیعی است و جای هیچ گونه نگرانی ندارد. مانند ترس از تنها ماندن، ترس از رفتن به آغوش فرد ناشناس، ترس از رفتن به مدرسه و…. . اما نکته مهم در مورد ترس در کودک در این شرایط واکنشی است که مراقب و یا پرستار کودک از خود نشان می دهند.
فایده‌ی ترس
هیجان ترس سبب می‌گردد، کودک انرژی و توان لازم برای مقابله با موقعیت‌های ناشناخته را کسب نموده و از خطر مصون بماند. همچنین باعث می‌گردد تمرکز کودک بهبود یافته و بتواند بهتر تصمیم بگیرد.
علائم و نشانه‌های ترس در کودکان
ازجمله علائم و نشانه‌های ترس در کودکان عبارت‌اند از: فرار، چنگ زدن، کمک خواستن، جیغ زدن، خشک شدن دهان، لرزش اندام، پریدن رنگ، تنگی نفس، گرفتن صدا، افزایش ضربان قلب، عرق کردن، لکنت زبان، نگاه‌های غیرطبیعی، گوشه‌گیری و انزواطلبی، اختلال خواب، اختلال گوارش، ناخن جویدن، شب‌ادراری، خشم، عصبانیت و غیره.
چند مورد از روش‌های درمان ترس در کودکان:
-نشان دادن بی‌باکی از طرف بزرگ‌ترها. (مثلاً مادر به‌آرامی گربه را بغل می‌کند و نوازش می‌نماید).
-آماده ساختن و در دسترس قرار دادن وسایلی که برای برخورد با وضعیت ترسناک کودک لازم است. مثلاً مادر تختخواب کودک را در جایی قرار دهد که کودک بتواند هر وقت خواست چراغ را روشن کند.
-واردکردن کودک در وضع و جای هراس‌انگیز. (همراهی مادر با کودک جهت رفتن به اتاق تاریک).
-هرگاه کودکی که از حیوان خاصی می‌ترسد، کودک دیگری را مشاهده کند که با آن حیوان بازی می‌کند، ترس کودک نسبت به آن حیوان کم می‌شود.
-توضیح دادن و اطمینان بخشیدن به کودک، درباره چیزی که از آن می‌ترسد (مثلاً مادری می‌گوید: گربه به انسان آسیبی نمی‌رساند.)
-در زمان خواب کودک را تا تا تخت خواب همراهی کنید. برای او کتاب بخوانید و به او احساس امنیت بدهید.
-به کودک کمک کنید تا به آرامی و به تدریج با ترس های خود مقابله کند. با هم به سمت سایه هایی که ایجاد ترس کرده اند بروید. هیولاهای زیر تخت را با هم بررسی کنید. به او کمک کنید تا شجاعت خود را بشناسد.
-تماشای تصاویر، فیلم و نمایش های ترسناک را برای کودک محدود کنید.
-به ترس‌های کودک نخندید و آن‌ها را مسخره نکنید. این کار موجب خجالت، شرمساری و بی‌اعتمادی کودک به والدین و اطرافیان می‌شود.
-ترس‌های کودکان را نادیده نگیرید.
-به کودکان درباره ترس‌هایشان دروغ نگویید.
-ترس‌های خود را به کودکان منتقل نکنید (اگر شما از مار و تاریکی می‌ترسید، سعی کنید، به‌گونه‌ای رفتار کنید که بچه‌ها متوجه نشوند).
-شرایطی برای کودک فراهم آورید تا شاهد مقابله‌ی سایر کودکان با ترس‌هایشان باشد.
-برای کاستن ترس کودکان با آن‌ها لج بازی نکنید. (کودکی که از آب می‌ترسد را به زور به استخر و حمام نبرید).
-اعتمادبه‌نفس کودکان را تقویت کنید (به‌جای ترسو خطاب کردن آن‌ها، خصوصیات و ویژگی‌های مثبت و برجسته کودک را تحسین کنید).
-درصورتی‌که ترس کودک خیلی شدید و مدت طولانی ادامه داشته باشد و در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کند و با شیوه‌های بالا نتوان آن را کاهش داد، پس به سطح فوبیا رسیده است. گاهی فوبیاها با مشکلات خانوادگی ارتباط دارند و برای کاستن آن‌ها، مشاوره ویژه ضروری است. در سایر موارد، فوبیاها خودبه‌خود بدون درمان کاهش می‌یابند.
منابع: آزادنیا، ابوالفضل و دیگران(۱۳۹۱).کتاب بچه‌های رنگارنگ . نشر: بصیرت افزا
پورحسین،رضا(۱۳۸۹)، چرا کودکان می ترسند. نشر لک لک.
تهیه و تنظیم: نسرین شاه محمدی کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی
اداره مشاوره و مددکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان آذربایجان شرقی
